در این مقاله، ابتدا دو معناى متفاوت تاریخ از یکدیگر تفکیک شده است. اول به معنا و مفهوم «دانش تاریخ» و دیگرى به معنا و مفهوم «حادثه ى تاریخى» یا «موضوع علم تاریخ». مطلب مورد بحث این مقاله فقط دانش تاریخ است و درباره ى موضوع علم تاریخ اصلا سخنى به میان نیامده است. در این مقاله، ابتدا دو معناى متفاوت تاریخ از یکدیگر تفکیک شده است. اول به معنا و مفهوم «دانش تاریخ» و دیگرى به معنا و مفهوم «حادثه ى ت...

پژوهش هاى فلسفى تاریخ با توجه به کاربرد متفاوت واژه ى تاریخ، به دو شاخه ى متفاوت معرفتى (معرفت درجه اوّل و درجه دوم) تقسیم مى شود. معرفت درجه اوّل فلسفه ى نظرى یا جوهرى تاریخ، و معرفت درجه ى دوم فلسفه ى تحلیلى یا انتقادى یا فلسفه ى علم تاریخ است. مقاله ى حاضر درصدد بررسى تمایز موضوعى، روش شناسى و غایت شناسى این دو شاخه ى فلسفه ى تاریخ است. خلط و آمیختن احکام و گزاره هاى این دو معرفتِ متمایز، باعث ...

نیکولاس رشر، استاد فلسفه و مدیر مرکز فلسفه ى علم در دانشگاه پیتربورگ آمریکاست و در زمینه ى منطق، فلسفه ى علم و تاریخ فلسفه، کتب و مقاله هاى بسیارى نوشته است. وى در مقاله ى حاضر، الگوى تبیین در علم تاریخ را مى کاود و تمایزات و تشابهات الگوى تبیینِ علم تاریخ با علوم اجتماعى و علوم طبیعى را آشکار مى سازد. این مقاله با ارائه ى بحثى روشن و دقیق در مورد علوم مصرفى، نه تنها بر تاریخ پرتو مى افکند، بلکه...

در این نوشته تلاش بر آن است تا به برخى از مؤلفه هاى فلسفه ى تاریخ در اندیشه ى ابن خلدون و اساس کار وى، یعنى تغییر روش «نقّالى تاریخى» به «نقّادى تاریخى»، پرداخته شود. از آن جا که این تکاپو بدون خردورزى چندان معنا ندارد، سعى بر آن است تا زوایاى پیدا و پنهان کتاب مقدمه از نظرگاه خردگرایى مورد پژوهش قرار گیرد. پس از تبیین مفاهیم نوشته، با توجه به آن که کلیدواژه ى عقلانیت، در گذر زمان، دگرگونى هایى ا...

یکى از گسترده ترین مفاهیمى که در حوزه ى تعلیم و تربیت مطرح شده تفکر انتقادى است که با توجه به گسترش و تغییرات مداوم دانش و اطلاعات در جهان امروزى، ضرورت آموزش آن براى نظام هاى آموزشى کشورهاى مختلف آشکار شده است. البته تفکر انتقادى در تاریخ فلسفه ى غرب از جایگاهى خاص برخوردار بوده است و فیلسوفانى چون سقراط، دکارت، کانت و پوپر به این امر توجه کرده اند. امروزه صاحب نظران فلسفه ى تعلیم و تربیت، با ...

پارادایم، هسته ى اصلى و زیرساخت نظریه هاى علمى است. هر اندازه که یک نظریه از پارادایم متقن و جامع ترى برخوردار باشد، مى تواند در عمل به موفقیت هاى بیشترى دست یابد. این مطلب در تمامى علوم قابل بررسى و تأیید است و در علوم انسانى و به خصوص در علوم رفتارى و روان شناسى، از وضوح بیشترى برخوردار است. براى تبیین چگونگى ارتباط مفاهیم پایه و مفروضات متافیزیکى با تغییر و تحولات انجام شده در نظریه هاى روان...

در این مقاله ابتدا مرورى کوتاه بر پارادیم قدیم (پاردایمى که هم اکنون در کشورهاى غیرپیشرفته رایج است) داریم و با برخى از پیش فرض هاى آن آشنا مى شویم; سپس به تاریخچه ى تحولات رخ داده در نظریه هاى تعلیم و تربیت و ظهور الگوى تأملى مى پردازیم; و در این راستا، با برخى از اصول پارادایم جدید آشنا خواهیم شد. مرورى بر پیشینه ى جنبش فلسفه ى کاربردى و تفکر انتقادى و هم چنین نقص هاى آموزش این نوع تفکر بخش د...

اگرچه مشهور است که فلسفه ى علم دانشی جدید و محصول قرون نوزدهم و بیستم است، اما ایننوشتار بر آن است که پیشینیان نیز به تناسب و فراخور علومِ خود، نوعی علم شناسی را بنا کرده اندکه نسبتش با علوم آن زمان با نسبت فلسفه ى علم با علوم جدید قابل تطبیق است؛ و می توان آن رامنطق علم یا فلسفه ى علم پیشینیان خواند. این نوشتار این دانش را در آثار ارسطو و بسط آن را درنزد حکمای مسلمان جستجو می کند. نخست چهار مسأ...

بررسى مفهوم شناختى واژه تربیت و تعیین مرز آن با واژه هایى چون تلقین، القاء و آموزش اولین گام براى تحلیل مفهوم «تربیت» است. در این مقاله پژوهشگر کوشیده است ضمن بررسى واژه هاى فوق، مفاهیم زیربنایى انسان شناختىِ تربیت دینى همچون فطرت مدارى و متربى محورى که از جمله ى اولین شاخص هاى جداکننده تربیت اسلامى از سایر انواع تربیت است، را تبیین نماید. روش تحقیق مورد استفاده، تحلیل محتوایى برخى از آیات قرآن ...